Độ ồn là gì? Kiến thức cần biết về tiếng ồn xung quanh

Độ ồn là gì là chủ đề được rất nhiều người quan tâm trong cuộc sống hiện đại - nơi tiếng ồn luôn hiện diện quanh ta. Từ tiếng xe cộ ngoài đường đến thiết bị trong nhà, độ ồn không chỉ ảnh hưởng đến cảm giác mà còn tác động trực tiếp đến sức khỏe. Hiểu rõ khái niệm độ ồn giúp chúng ta chủ động kiểm soát môi trường âm thanh và bảo vệ cơ thể tốt hơn mỗi ngày.

Độ ồn là gì?

Độ ồn chính là mức cường độ của âm thanh mà tai người cảm nhận được. Đây là một dạng năng lượng dao động truyền qua môi trường, thường là không khí, và tác động lên màng nhĩ của tai.

Âm thanh được tạo ra bởi sự rung động của các vật thể, lan truyền dưới dạng sóng. Độ ồn không chỉ liên quan đến âm lượng (to hay nhỏ) mà còn bao gồm cả tần số (cao hay thấp) của âm thanh. Tiếng ồn thường được hiểu là những âm thanh không mong muốn hoặc gây khó chịu, ảnh hưởng đến thính giác và tâm lý con người.

Độ ồn chính là mức cường độ của âm thanh mà tai người cảm nhận được

Để có thể định lượng và so sánh các mức độ ồn khác nhau, người ta sử dụng một đơn vị đo tiêu chuẩn. Decibel (dB) là đơn vị phổ biến nhất dùng để đo độ ồn.

Thang decibel là một thang logarit, có nghĩa là sự thay đổi nhỏ về decibel có thể biểu thị sự thay đổi lớn về cường độ âm thanh. Mức 0dB đại diện cho ngưỡng nghe của tai người, trong khi mức 120dB trở lên có thể gây đau đớn và tổn thương thính giác. 

Ngoài ra, còn có các thang đo có trọng số như dBA, dBB, và dBC. Thang dBA được sử dụng rộng rãi nhất vì nó mô phỏng cách tai người cảm nhận âm thanh ở các tần số khác nhau, đặc biệt là ở mức độ ồn thấp và trung bình.

Các mức độ ồn phổ biến trong cuộc sống

Độ ồn luôn hiện diện xung quanh chúng ta với nhiều cấp độ khác nhau. Việc nhận biết các mức độ ồn phổ biến trong cuộc sống giúp bạn ý thức hơn về môi trường âm thanh mình đang sống và những tác động tiềm ẩn của nó.

Tiếng ồn ở ngưỡng an toàn (dưới 60 dB)

Ở mức này, tiếng ồn được xem là an toàn và ít gây ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe hay khả năng tập trung của con người. Bạn thường gặp những âm thanh này trong sinh hoạt hàng ngày. Ví dụ, tiếng lá cây xào xạc hoặc tiếng thì thầm thường ở mức khoảng 20-30 dB. Mức độ này rất thấp, gần như không gây khó chịu. Tiếng nói chuyện bình thường trong văn phòng hoặc tiếng tủ lạnh chạy thường dao động khoảng 40-50 dB. 

Đây là những âm thanh quen thuộc, cho phép bạn làm việc và giao tiếp thoải mái. Mức 50-60 dB có thể là tiếng mưa nhỏ hoặc tiếng điều hòa không khí. Các âm thanh này không gây hại, nhưng có thể bắt đầu gây xao nhãng nếu bạn cần sự tập trung cao độ.

Tiếng ồn có thể gây khó chịu hoặc xao nhãng (60 dB - 85 dB)

Khi độ ồn tăng lên đến mức này, bạn sẽ bắt đầu cảm thấy khó chịu, đặc biệt nếu tiếp xúc trong thời gian dài. Khả năng tập trung cũng có thể bị ảnh hưởng.

Tiếng ồn từ các cuộc trò chuyện lớn, tiếng tivi phát ra ở mức âm lượng cao thường rơi vào khoảng 60-70 dB. Tiếng ồn từ đường phố đông đúc, tiếng xe cộ hoặc máy hút bụi có thể đạt tới 70-80 dB. Mức này có thể gây xao nhãng trong công việc và học tập. 

Tiếng ồn từ xe tải nặng hoặc tiếng còi xe có thể lên tới 80-85 dB. Nếu thường xuyên tiếp xúc với mức độ ồn này, bạn có thể cảm thấy mệt mỏi, khó chịu và căng thẳng. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến nghị không nên tiếp xúc liên tục với tiếng ồn trên 85 dB.

Tiếng ồn gây nguy hiểm, có thể làm tổn thương thính giác (trên 85 dB)

Đây là mức độ ồn cực kỳ nguy hiểm, có thể gây tổn thương vĩnh viễn cho thính giác nếu tiếp xúc trong thời gian dài mà không có biện pháp bảo vệ. Bạn cần đặc biệt cẩn trọng với những âm thanh ở mức này.

Tiếng ồn từ máy khoan bê tông hoặc máy cưa điện có thể lên tới 90-100 dB. Tiếng ồn tại các công trường xây dựng, nhà máy sản xuất hoặc tiếng nhạc lớn trong vũ trường thường dao động trong khoảng 100-110 dB. Mức này đã rất nguy hiểm. 

Tiếng ồn từ máy khoan bê tông có thể lên tới 90-100 dB không tốt cho tính giác con người

Tiếng ồn từ máy bay cất cánh hoặc tiếng súng bắn có thể vượt quá 120 dB. Đây là ngưỡng gây đau đớn ngay lập tức và có thể gây điếc vĩnh viễn chỉ sau một thời gian ngắn tiếp xúc. Bảo vệ tai là cực kỳ cần thiết khi bạn phải làm việc hoặc sinh hoạt trong môi trường có độ ồn trên 85 dB.

Ảnh hưởng của độ ồn đến sức khỏe con người

Độ ồn không chỉ gây khó chịu mà còn có những ảnh hưởng đáng kể đến sức khỏe con người. Việc tiếp xúc lâu dài với tiếng ồn cao sẽ dẫn đến nhiều vấn đề nghiêm trọng như:

Tổn thương thính giác

Tổn thương thính giác là hệ quả rõ ràng nhất khi bạn tiếp xúc với độ ồn vượt ngưỡng cho phép. Đây là một vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

Tiếng ồn lớn có thể gây hại các tế bào lông nhỏ trong ốc tai - là những thụ thể quan trọng giúp nghe được âm thanh. Tiếp xúc liên tục với tiếng ồn trên 85dB có thể dẫn đến mất thính lực vĩnh viễn. Ban đầu, bạn có thể chỉ cảm thấy khó nghe ở một số tần số nhất định. Nhưng lâu dần khả năng nghe tổng thể sẽ suy giảm nghiêm trọng. 

Ngoài ra, ù tai (tiếng chuông, tiếng vo ve trong tai) cũng là một triệu chứng phổ biến của tổn thương thính giác do tiếng ồn.

Rối loạn giấc ngủ

Độ ồn cao, đặc biệt vào ban đêm, có thể gây ra rối loạn giấc ngủ, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất và tinh thần của bạn. Ngay cả khi bạn không hoàn toàn thức giấc, tiếng ồn vẫn có thể làm gián đoạn các chu kỳ giấc ngủ sâu, khiến bạn không có được giấc ngủ ngon và phục hồi. 

Bạn có thể gặp phải tình trạng khó đi vào giấc ngủ, ngủ không sâu giấc, hoặc thức giấc nhiều lần trong đêm. Tình trạng thiếu ngủ kéo dài do tiếng ồn gây ra có thể dẫn đến mệt mỏi, giảm khả năng tập trung, cáu kỉnh và suy giảm hệ miễn dịch.

Độ ồn cao, đặc biệt vào ban đêm, có thể gây ra rối loạn giấc ngủ

Các vấn đề về tim mạch và huyết áp

Ít người nhận ra rằng, độ ồn cũng có thể tác động tiêu cực đến hệ tim mạch và huyết áp của chúng ta. Đây là một mối nguy hiểm thầm lặng nhưng tiềm ẩn nhiều rủi ro.

Khi tiếp xúc với tiếng ồn lớn, cơ thể sẽ phản ứng bằng cách giải phóng các hormone căng thẳng như adrenaline và cortisol. Điều này có thể làm tăng nhịp tim, co thắt mạch máu và tăng huyết áp. 

Nếu tình trạng này diễn ra thường xuyên và kéo dài, nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch như cao huyết áp, bệnh tim mạch vành, thậm chí đột quỵ có thể gia tăng. Tiếng ồn liên tục làm cơ thể luôn trong trạng thái căng thẳng, gây ra áp lực lên hệ thống tuần hoàn.

Suy giảm tinh thần và năng suất làm việc

Ngoài các tác động vật lý, độ ồn còn ảnh hưởng mạnh mẽ đến sức khỏe tinh thần và năng suất làm việc của mỗi người. Một môi trường ồn ào rất khó để tập trung.

Tiếng ồn có thể gây ra sự phân tâm, giảm khả năng tập trung và suy giảm trí nhớ. Điều này đặc biệt đúng trong môi trường làm việc hoặc học tập, nơi đòi hỏi sự tập trung cao độ. 

Bạn có thể cảm thấy căng thẳng, lo âu và dễ cáu gắt hơn khi thường xuyên ở trong môi trường ồn ào. Về lâu dài, điều này có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe tâm thần như trầm cảm và rối loạn lo âu, làm giảm chất lượng cuộc sống và hiệu quả công việc.

Ngưỡng an toàn và giới hạn chịu đựng của con người

Để bảo vệ sức khỏe, bạn cần hiểu rõ ngưỡng an toàn và giới hạn chịu đựng của con người với độ ồn. Tiếng ồn vượt ngưỡng có thể gây nhiều tác động tiêu cực.

Ngưỡng nghe và ngưỡng đau

Tai người có dải cảm nhận âm thanh nhất định. Ngưỡng nghe là mức thấp nhất tai cảm nhận được, khoảng 0 dB. Ngưỡng đau là mức âm thanh đủ lớn gây đau đớn, thường từ 120 dB đến 140 dB, có thể gây tổn thương thính giác vĩnh viễn ngay lập tức.

Giới hạn tiếp xúc tiếng ồn theo quy định

Nhiều tổ chức và quốc gia có giới hạn tiếp xúc tiếng ồn để bảo vệ sức khỏe. WHO khuyến nghị dưới 55 dB ban ngày và 45 dB ban đêm ở khu dân cư. Môi trường làm việc thường giới hạn dưới 85 dBA cho 8 giờ liên tục. Vượt quá giới hạn này có thể gây hại.

Khả năng chịu đựng của từng cá nhân

Khả năng chịu đựng của từng cá nhân với độ ồn khác nhau. Một số người nhạy cảm hơn, dễ bị khó chịu hoặc ảnh hưởng đến giấc ngủ dù mức ồn chưa quá cao. Trẻ em và người lớn tuổi thường chịu đựng kém hơn. Nếu bạn cảm thấy khó chịu, hãy giảm thiểu tiếp xúc hoặc bảo vệ tai.

Khả năng chịu đựng của từng cá nhân với độ ồn khác nhau

Phương pháp đo độ ồn hiệu quả

Để xác định chính xác độ ồn trong một môi trường cụ thể, bạn cần áp dụng các phương pháp đo độ ồn hiệu quả.  

Thiết bị đo độ ồn chuyên dụng

Sử dụng thiết bị đo độ ồn chuyên dụng sẽ giúp thu được kết quả đo chính xác và đáng tin cậy. Các thiết bị này được thiết kế để phân tích và hiển thị mức độ âm thanh một cách khoa học.

Thiết bị chính được sử dụng là máy đo độ ồn (hay còn gọi là máy đo mức âm thanh - Sound Level Meter). Các máy này có nhiều loại, từ loại cầm tay đơn giản đến các thiết bị chuyên nghiệp có khả năng phân tích tần số và lưu trữ dữ liệu. 

Một số máy còn tích hợp các chức năng như đo mức ồn tức thời, mức ồn trung bình theo thời gian (Leq), hoặc phân tích tần số để xác định loại tiếng ồn. Khi chọn máy đo, bạn nên ưu tiên các sản phẩm có độ chính xác cao, được hiệu chuẩn định kỳ và tuân thủ các tiêu chuẩn quốc tế như IEC 61672.

Các tiêu chuẩn và quy định đo lường

Để đảm bảo tính đồng nhất và khả năng so sánh của kết quả đo độ ồn, bạn cần tuân thủ các tiêu chuẩn và quy định đo lường cụ thể. Các tiêu chuẩn này được ban hành bởi các tổ chức quốc tế hoặc cơ quan chức năng của từng quốc gia.

Ví dụ, Tổ chức Tiêu chuẩn Quốc tế (ISO) có nhiều tiêu chuẩn liên quan đến đo lường tiếng ồn, chẳng hạn như ISO 1996 về mô tả và đo lường tiếng ồn môi trường. Tại Việt Nam, có các quy chuẩn kỹ thuật quốc gia (QCVN) về tiếng ồn cho phép trong các khu dân cư, công nghiệp và môi trường lao động. 

Việc tuân thủ các tiêu chuẩn này giúp kết quả đo của bạn được công nhận và có giá trị pháp lý. Đây là cơ sở để đánh giá mức độ tuân thủ quy định và đưa ra các biện pháp giảm thiểu tiếng ồn.

Quy trình đo độ ồn cơ bản

Việc thực hiện quy trình đo độ ồn cơ bản một cách chính xác sẽ giúp bạn thu thập dữ liệu đáng tin cậy. Bạn cần chuẩn bị kỹ lưỡng và thực hiện các bước theo hướng dẫn.

Đầu tiên, bạn cần xác định mục đích đo và vị trí đo cụ thể. Ví dụ, bạn có thể muốn đo độ ồn tại ranh giới khu dân cư, bên trong nhà xưởng hoặc tại một vị trí làm việc cụ thể. Sau đó, hãy hiệu chuẩn máy đo độ ồn theo hướng dẫn của nhà sản xuất để đảm bảo độ chính xác. Đặt máy đo ở vị trí không bị cản trở, cách xa người đo và các nguồn nhiễu khác. 

Hiệu chuẩn máy đo độ ồn theo hướng dẫn của nhà sản xuất để đảm bảo độ chính xác

Thực hiện đo trong khoảng thời gian đủ dài để thu được dữ liệu đại diện, thường là vài phút hoặc hàng giờ tùy thuộc vào mục đích. Ghi lại các yếu tố môi trường như nhiệt độ, độ ẩm và tình trạng thời tiết có thể ảnh hưởng đến kết quả đo. Cuối cùng, phân tích dữ liệu thu thập được và so sánh với các tiêu chuẩn quy định để đánh giá mức độ độ ồn.

Giải pháp giảm tiếng ồn và bảo vệ sức khỏe

Để giảm thiểu tác động tiêu cực của độ ồn và bảo vệ sức khỏe, bạn cần áp dụng các giải pháp giảm tiếng ồn hiệu quả.

Biện pháp kiểm soát tiếng ồn tại nguồn

Cách hiệu quả nhất là kiểm soát tiếng ồn ngay tại nguồn phát sinh. Bạn nên ưu tiên máy móc có độ ồn thấp hơn và thực hiện bảo dưỡng định kỳ để giảm tiếng ồn do rung lắc. Lắp đặt bộ giảm thanh cho các thiết bị gây ồn cũng là một giải pháp hữu hiệu.

Biện pháp cách âm và tiêu âm

Nếu không thể kiểm soát tiếng ồn tại nguồn, hãy dùng các biện pháp cách âm và tiêu âm. Cách âm (tường dày, cửa chống ồn) ngăn chặn âm thanh truyền qua. Tiêu âm (vật liệu hấp thụ âm thanh như bông khoáng, rèm dày) giảm tiếng vang. Kết hợp cả hai sẽ tạo không gian yên tĩnh hơn.

Sử dụng thiết bị bảo vệ cá nhân

Trong môi trường độ ồn cao không thể giảm, sử dụng thiết bị bảo vệ cá nhân là biện pháp bảo vệ thính giác cuối cùng. Nút bịt tai và chụp tai chống ồn là lựa chọn phổ biến. Chọn loại có chỉ số giảm ồn (NRR) phù hợp và sử dụng đúng cách để bảo vệ tối đa.

Thay đổi thói quen và môi trường sống

Thay đổi thói quen và môi trường sống cũng giúp giảm tác động của độ ồn. Hạn chế tiếp xúc nguồn ồn lớn, đóng cửa sổ, sắp xếp không gian yên tĩnh hơn. Trồng cây xanh cũng có thể hấp thụ âm thanh. Những thói quen này cải thiện chất lượng cuộc sống của bạn.

Như vậy bài viết trên đây đã giúp bạn đọc hiểu rõ khái niệm “độ ồn là gì”. Việc hiểu và nhận biết đúng về độ ồn sẽ giúp mỗi người chủ động hơn trong việc bảo vệ thính lực, giảm căng thẳng và nâng cao chất lượng cuộc sống. Trang bị kiến thức cơ bản về độ ồn cũng là bước đầu để xây dựng không gian sống yên tĩnh, an toàn và lành mạnh hơn cho bản thân và gia đình.